درحالی‌که انسان، برای حفظ تعادل و جهت‌یابی، به گرانش وابسته است، مکانیسمی که ما، به‌واسطهٔ آن، نیروی بنیادی گرانش را حس می‌کنیم تا حد زیادی ناشناخته مانده است؛ حتی عجیب‌تر از آن، ارگانیسم مدل کرم سی. الگانس (یک کرم میکروسکوپی) نیز می‌تواند جهت گرانش را حس کند؛ گرچه هیچ دلیل زیست‌محیطی برای این امر شناخته نشده است.

گروهی از محققان مهندسی پن، با مدیریت هایم بائو استاد مهندسی مکانیک و مکانیک کاربردی و دیوید رایزن دانش‌یار نورولوژی در مدرسه پزشکی پرلمن، برای پرده‌برداشتن از این راز و رسیدن به بنیادی‌ترین احساس ما از گرانش، سلسله آزمایش‌هایی را بر روی این ارگانیسم مدل انجام دادند. هم‌چنین، آلکس چن دانشجوی دکترا و هونگ‌تانگ کو دانشجوی کارشناسی‌ارشد و اُسوالد چوانگ همکار پسادکترا در این پژوهش مشارکت کردند.

کرم سی. الگانس، با وجود سادگی فیزیولوژی بسیارش، بیش از نیمی از ژن‌هایش با انسان مشترک است، که این امر سبب می‌شود مطالعات ژنتیکی منجر به شناخت عمیق ژن‌های مسئول در رفتارهای مشابه در انسان شوند. اما فکر اولیهٔ مطالعهٔ ژنتیک گراویتاکسی (gravitaxis)، یا توانایی حرکت در واکنش به نیروی گرانش، کاملاً اتفاقی بود. این به معنای آن است که محققان از رفتار این کرم‌ها آگاه نبودند.

 بائو می‌گوید: «ما در حال مطالعه دربارهٔ موضوعی دیگر بودیم؛ یعنی هیدرودینامیک کرم سی. الگانس. بدین‌منظور، آن‌ها را در آب رها کردیم. وقتی مشاهده کردیم که کرم‌ها همگی در حال رفتن به سمت کف ظرف آزمایش هستند، این پرسش برایمان ایجاد شد که آیا آن‌ها در حال واکنش به گرانش هستند یا به دلیل سنگینی، منفعلانه در حال غرق‌شدن‌ هستند.»

این گروه کار خود را با تحقیق دربارهٔ گذرگاه مولکولی مسئول برای گراویتاکسی، آغاز کرد که این تحقیق در مجلهٔ BMC Biology به چاپ رسید.

بائو می‌گوید: «کرم سی‌. الگانس، به‌طور ویژه، قادر به انجام دست‌کاری‌های ژنتیکی است؛ به‌طوری‌که ما می‌توانیم ژن‌ها را فعال یا غیرفعال کنیم. این موضوع به ما در مورد عملکرد کرم‌ها اطلاعاتی می‌دهد که در نتیجهٔ آن می‌توان این دانش را برای ژن‌های انسان نیز به کار برد، چرا که این مکانیسم‌های مولکولی در قلمرو حیوانی دوام آورده‌اند.» 

 با محلول‌های آبی، که هم پُرچگال‌تر و هم کم‌چگال‌تر از کرم بودند، آزمایش‌هایی انجام شد تا توانایی آن در شناسایی و شناخت گرانش بررسی شود.

بائو می‌گوید: «در عرض چند ثانیه، کرم‌ها به سمت پایین چرخ خوردند و به سمت کشش گرانش شناور شدند. ما مشاهده کردیم که واکنش کرم‌ها فعالانه و خودخواسته بود و نه غرق‌شدنی منفعلانه. ما، سپس، دیگر متغیرها، از جمله وجود مژک‌های حسی و نورون‌های دوپامینرژیک سالم را بررسی کردیم.»

برای شناسایی سازوکار (مکانیسم) واکنش کرم‌ها به گرانش، محققان در ابتدا عملکرد مژک‌های حسی را مختل کردند -که ساختارهای سلولی مسئول در عملکردهای حسی مثل مزه، بو و دما بودند. کرم‌ها، بدون این مژک‌ها دیگر به سمت پایین شناور نشدند و با گرانش هم‌راستا نگردیدند. سپس، محققان دریافتند که کرم‌های فاقد انتقال‌دهندهٔ نورونی دوپامین، یا گیرنده‌هایی که به دوپامین واکنش می‌دهند، فاقد توانایی تشخیص گرانش نیز هستند.

بائو می‌گوید: «ما متغیرهای ژنتیکی را ــ هم به‌منظور تعیین متغیرهای مسئول و کاربردی و هم به‌منظور کاستن متغیرهایی که نتایج آزمایش را از مسیرش منحرف می‌کنند ــ بررسی می‌کنیم. ما وقتی که می‌خواهیم ژن‌ها را در جهش‌های بسیارِ کرم سی. الگانس فعال و غیرفعال کنیم، در ابتدا با فرضیهٔ عملکرد ژن‌ ــ که از یافته‌هایمان در رابطه با ژنی خاص داریم ــ شروع می‌کنیم. ما می‌دانیم که دوپامین یک انتقال‌دهندهٔ نورونی رایج است که بسیاری از کارکردهای بدن را کنترل می‌کند؛ بنابراین، وقتی ما آن را در جهش‌ها غیرفعال کردیم، توانایی شناسایی گرانش از بین رفت.

او همچنین اضافه کرد: «جالب است که وقتی کرم‌ها، در مرحلهٔ رشد کرمینه‌ای، در معرض مکمل‌های دوپامین و سپس در محلول قرار گرفتند، تا حدی توانایی حسی آن‌ها بازگشت، که این نشان می‌دهد ترمیم دارویی می‌تواند ممکن باشد.»

ارتباط بین دوپامین و احساس گرانش می‌تواند منظری برای برنامه‌های کاربردی در سلامت انسان فراهم کند. 

بائو می‌گوید: «تحقیق ما در مرحله‌ای ابتدایی قرار دارد و هنوز تا برنامه‌های کاربردی مربوط به سلامت انسان، مسیری طولانی در پیش است. هرچند، قطعاً، برنامه‌های کاربردیِ حاصل از این مطالعه ــ که فراتر از کنجکاوی علمی باشد ــ وجود دارد. یافته‌های ما، تحقیق‌های آینده دربارهٔ احساس گرانش در انسان را تسهیل می‌کند؛ مخصوصاً این یافته‌ها برای اشخاص پیرتر ــ که در معرض افتادن هستند ــ مفید است.

به‌عنوان‌مثال، بیماران مبتلا به پارکینسون ــ که نورون‌های دوپامین معیوب دارند ــ مکرراً در معرض افتادن‌ هستند، که این احتمالاً ناشی از عدم احساس گرانش است. بنابراین، دانستنِ این‌که چگونه دوپامین و احساس گرانش در کرم‌ها با یکدیگر در تعامل قرار می‌گیرند، ممکن است با هدف یافتن کاربرد آن برای انسان باشد.

 

ترجمه: علی سیدآبادی

منبع:

https://phys.org/news/2021-09-microscopic-worm-gravity.html

 

عنوان رویداد: روز فیزیک – در دانشکدهٔ فیزیک دانشگاه تهران

فیزیک برای دانش آموزان، دانشجویان کارشناسی و همهٔ علاقمندان فیزیک

 

محورها:

• سخنرانی علمی، شرح جایزهٔ نوبل فیزیک ۲۰۲۲
• از کارشناسی فیزیک تا تأسیس شرکت دانش بنیان
• انجام آزمایش
• مسابقهٔ علمی و اهدای جوایز
• بازدید از آزمایشگاه‌های آموزشی و پژوهشی

 

برنامه‌ٔ روز فیزیک دانشگاه تهران
برنامه	زمان
پذیرش	۸:۴۵
انجام آزمایش‌های جالب فیزیکی	۹
سخنرانی‌ها	۱۰
علی صالح‌پور (شرکت فناوری کهربا)	از ایده تا تأسیس شرکت دانش بنیان
دکتر ابولفضل بیات ( دانشگاه علوم و تکنولوژی الکترونیک چین)	جایزهٔ نوبل فیزیک ۲۰۲۲
اعلام سوال مسابقه
پذیرایی +‌ گروه‌بندی بازدید از آزمایشگاه‌ها	۱۱:۱۵
بازدید از ۴ آزمایشگاه فیزیکی هر کدام به مدت ۱۵ دقیقه	۱۱:۳۰

 

ثبت‌نام در رویداد حضوری

ثبت‌نام در رویداد مجازی

(در صورت به حد نصاب رسیدن در این صفحه قابل دسترسی است)

 

تاریخ و زمان برگزاری: پنجشنبه ۱ دی ۱۴۰۱

                            ساعت ۹ صبح تا ۱۲ ظهر

 

تلفن تماس: 02161118652

مکان برگزاری: خیابان کارگر شمالی، روبروی خیابان نوزدهم، دانشکدهٔ فیزیک دانشگاه تهران

 

 

عنوان سخنرانی: در باب تبدیل مختصات مختلط

از زمان مقالهٔ نیومن‌جانیس، ما یک تبدیل مختلط مختصاتی هیجان‌انگیز را می‌شناسیم که پاسخ شوارتزشیلد را به کر و رایسنر-نوردستروم را به کر-نیومن می‌نگارد. هم‌چنین، یک تبدیل مشابه، میدان کولن را به یک میدان الکترومغناطیسی شگفت‌انگیز به نام «میدان جادویی» می‌نگارد.

سایر تبدیل‌های مختلط مختصاتی، یا تبدیل‌های ترکیبی پارامتری-مختصاتی، پاسخ‌های نظریه انیشتین-ماکسول را به یکدیگر می‌نگارد.

من قصد دارم برخی از این تبدیل‌ها را مرور کنم و راجع به تبدیل نیومن-جانیس و همچنین تبدیلات مختلط دیگری که تحت آن پاسخ کر-نات پایستا می‌ماند، توضیحاتی ارائه کنم.

 

سخنرانی دکتر سجاد آقاپور (مؤسسهٔ ماکس پلانک) به صورت آنلاین در گروه انرژی-بالا در پژوهشکدۀ فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی انجام خواهد شد.

 

 

اطلاعات لازم برای شرکت در این سخنرانی را در زیر ببینید.

School of Physics: HEP Weekly Seminar Series

Title: On complex coordinate transformations

Speaker: dr. Sajad Aghapour

Affiliation: Max Planck Institute

 

Abstract:

Since the Newman-Janis paper, we know an exciting complex coordinate transformation that maps Schwarzschild solution to Kerr and Reissner–Nordström to Kerr-Newman. A similar transformation maps the Coulomb field to a fascinating electromagnetic field dubbed “the magic field”. Other complex coordinate or mixed parameter-coordinate transformations map solutions of Einstein-Maxwell theory into each other. I review some of these transformations and comment on the Newman-Janis as well as another complex transformation that preserves the Kerr-NUT set of solutions.

 

Date:                  Tuesday, 26th of July 2022

                             2:00 pm (Tehran zone)

                             4th of Mordad, 1401

 

شرکت در سخنرانی از طریق  zoom 

Meeting ID: 835 3812 6663

Passcode: 785277

عنوان سخنرانی: بوم‌شناسی بیماری‌ از دیدگاه‌های فیزیکی

 

چکیده:

من در این سخنرانی کارهای اخیر خود را دربارهٔ مدل‌سازی دینامیک‌های واگیر متقابل، به عنوان مثال دینامیک‌های SIR یا SIS جفت‌شده، در تقریب‌های میدان‌های متوسط و همچنین روی شبکه‌های پیچیدهٔ تصادفی یا تجربی مرور خواهم کرد. همچنین در مورد این بحث خواهم کرد و نشان خواهم داد که چگونه نتایج اخیر ما، درک و پیش‌بینی‌مان از دینامیک اپیدمی و اکولوژی بیماری‌ها را بهبود می‌بخشد و در عین حال چالش‌های جدیدی را در فیزیک پدیده‌های حیاتی ایجاد می‌کند. همچنین به طور مختصر دربارهٔ بیماری SARS-COV-2 از دیدگاه اکولوژی بیماری بحث خواهم کرد و مطالعات اخیر خود را دربارهٔ «پاسخ‌های رفتاری به گسترش SARS-COV-2 » ارائه خواهم داد. این مطالعات بر تحلیل و مدل‌سازی داده‌های تجربی از جمله استراتژی‌های آزمایش، ترافیک هوایی، تحرک‌پذیری شهری، نابرابری (فاصله طبقاتی اقتصادی–اجتماعی)، انتشار اخبار و غیره (در ایران یا آمریکا یا سطح جهانی) تمرکز دارد.

فاخته قنبرنژاد از دانشکدهٔ فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در این زمینه در وبینار فیزیک سخنرانی خواهد کرد.

 

 

 

ویدیوی این سخنرانی پس از برگزاری در همین صفحه قرار خواهد گرفت.

 

Title: Disease Ecology From Perspectives of Physics

Speaker: Fakhteh Ghanbarnejad

Affiliation:  Physcics Department of Sharif University of Technology

Description:

Here I will review my recent works on modelling interacting contagious dynamics, for example coupled SIR or SIS dynamics, in mean field approximations and also on different random generated or empirical complex networks. I show and discuss how our recent results have been improving our understanding and prediction of epidemic dynamics and disease ecology while raising new questions and challenges in physics of critical phenomena. Also I will briefly discuss SARS-COV-2 from the perspective of disease ecology and present my recent studies on “behavioral responses to the COVID-19 spread”; which focus on the analysis and modelling of empirical data including testing strategies, air traffic, urban mobility, inequality (socio-economic classes), news spread, etc. in Iran or USA or globally.

 

Date: Wednesday, June 29th, 2022

                               6pm (Tehran)

                               Tir 8, 1401

لینک شرکت در سخنرانی (بر روی گزینه میهمان کلیک کنید):

Skyroom (Click)

عنوان سخنرانی: چگونه ماده زنده با وجود شکست تقارن کنش-واکنش خودسازماندهی می‌کند؟

 

راه‌های زیادی برای مطالعهٔ زندگی وجود دارد. یکی از راه‌هایی که به‌ویژه برای فیزیک‌دان‌ها جذاب است، نگریستن به زندگی به عنوان مادهٔ نرمِ فعالِ خودسازمان‌یافته است که به بیان درست، از تعادل به دور است. در این کنفرانس، من دربارهٔ همین مفهوم بحث خواهم کرد و مثال‌هایی دربارهٔ این موضوع بیان می‌کنم که چه‌طور می‌توانیم سیستم‌های ساده‌ای را کنارهم قرار دهیم که از مواد اولیهٔ کاملا درک‌پذیرساخته شده‌اند. این امر یک نوع رفتار فعال را نشان می‌دهد که آن را در سیستم‌های زنده می‌یابیم.
به طورویژه، من در مورد دسته‌بندی کلی فعالیت‌های شیمیایی – هم به عنوان منبع محرک غیرتعادلی و هم به عنوان مکانیزم زیربنا برای خودسازماندهی- صحبت خواهم کرد. سلول‌ها و ریززیست‌ها انواع مختلف مواد شیمیایی را، از مواد مغذی گرفته تا مولکول‌های سیگنال‌دهنده، تولید و مصرف می‌کنند. اتفاقی مشابه در مقیاس نانو در داخل خود سلول‌ها اتفاق می‌افتد، جایی که آنزیم‌ها تولید و مصرف مواد شیمیایی مورد نیاز برای زندگی را کاتالیز می‌کنند.
من دربارهٔ فرایندی کلی بحث قرار خواهم کرد که به‌وسیلهٔ آن چنین ذرات فعال شیمیایی (اعم از سلول‌ها یا آنزیم‌ها یا کلوئید‌های مصنوعیِ مهندسی‌شده) می‌توانند یکدیگر را «احساس» کنند و درنهایت، به روش‌های مختلفی خودسازماندهی شوند.
یک ویژگی این فعل و انفعالات شیمیایی این است که تقارنِ کنش-واکنش را می‌شکنند؛ برای مثال، یک ذره ممکن است از ذرهٔ دوم دفع شود، که بدین‌ترتیب جذب اولی می‌شود، به طوری که درنهایت آن را «تعقیب» می‌کند. این برهم‌کنش‌های تعقیب‌کردن امکان تشکیل خوشه‌های بزرگی از ذرات را فراهم می‌کند که به طور مستقل «شنا» می‌کنند. در مورد آنزیم‌ها، متوجه می‌شویم که آن‌ها می‌توانند خودبه‌خود در خوشه‌هایی با ترکیب درست جمع شوند، به طوری که محصول یک آنزیم، بدون کمبود یا مازاد، به آنزیم بعدی در آبشار متابولیک منتقل ‌شود. در نهایت، دربارهٔ این بحث خواهیم کرد که چگونه شکستن تقارن کنش-واکنش می‌تواند به یک سیستم‌ – که دو میدان اسکالر توصیف می‌کنند- اجازه دهد تا شکست خودبه‌خودی تقارن‌های انتقالی زمانی، معکوس زمانی، انتقال فضا و تقارن‌های قطبی را نشان دهد.

 

سخنران: پروفسور رامین گلستانیان
موسسهٔ ماکس پلانک (مرکز تحقیقات دینامیک و خودسازماندهی) و دانشگاه آکسفورد

 

 

 

Title: How living matter self-organizes while breaking action-reaction symmetry

Speaker: Prof. Ramin Golestanian

Affiliation:  Max Planck Institute for Dynamics and Self-Organization & Oxford University

Description:

There are many ways to study life, and one that is particularly appealing to physicists is regarding it as self-organized active soft matter that is away from equilibrium “just the right way’’. In this Colloquium, I will discuss this notion, and provide a number of examples of how we can begin to put together simple systems – from basic ingredients that we fully understand – that would exhibit the kind of active behaviour we find in living systems. In particular, I will discuss the general class of chemical activity both as the source of non-equilibrium drive and the underlying mechanism for self-organization. Cells and microorganisms produce and consume all sorts of chemicals, from nutrients to signalling molecules. The same happens at the nanoscale inside cells themselves, where enzymes catalyze the production and consumption of the chemicals needed for life. I will discuss a generic mechanism by which such chemically-active particles, be it cells or enzymes or engineered synthetic colloids, can “sense” each other and ultimately self-organize in a multitude of ways. A peculiarity of these chemical-mediated interactions is that they break action-reaction symmetry: for example, one particle may be repelled from a second particle, which is in turn attracted to the first one, so that it ends up “chasing” it. Such chasing interactions allow for the formation of large clusters of particles that “swim” autonomously. Regarding enzymes, we find that they can spontaneously aggregate into clusters with precisely the right composition, so that the product of one enzyme is passed on, without lack or excess, to the next enzyme in the metabolic cascade. Finally, I will discuss how breaking the action-reaction symmetry can allow a system described by two scalar fields to exhibit spontaneous breaking of time translation, time-reversal, space translation, and polar symmetries.

 

Date: Wednesday, May 25, 2022

                              6pm (Tehran)

                              Khordad 4, 1401

لینک شرکت در سخنرانی (بر روی گزینه میهمان کلیک کنید):

Skyroom (Click)

چکیده:

نخستین گام برای درک شکل‌گیری و تحول کهکشان‌ها در طول زمان کیهانی بررسی فیزیک و موازنهٔ انرژی محیطی است که در آن ساختارهای کهکشانی در مقیاس‌های مختلف شکل می‌گیرند. مدل‌های نظری کنونی، برافزایش گاز از رشته‌های کیهانی یا از محیط اطراف کهکشان را -به عنوان مکانیزم اصلی برای حفظ ستاره‌زایی و تغذیهٔ هستهٔ فعال کهکشانی- پیشنهاد می‌کنند. این مدل‌ها بازخورد ابرنواختری یا هسته فعال را به عنوان مکانیسم‌هایی برای خاموش‌شدن کهکشان‌ها با زمان کیهانی پیشنهاد می‌کنند؛ چراکه در این مدل‌ها بازخورد باعث ازدست‌رفتنِ گازی می‌شود که برای ستاره‌سازی مهم است، اما مطالعات رصدی نشان می‌دهند که بازخورد می‌تواند خود به ستاره‌زایی کمک کند؛ درنتیجه، این موضوع هنوز به‌عنوان یک چالش اصلی باقی مانده است.

به نظر می‌رسد برخی مفاهیم اساسی در مورد شکل‌گیری ساختارها در محیط بین‌ستاره‌ای و محیط میان‌کهکشانی مغفول مانده است؛ از جمله این‌که فرایندهای فیزیکی و عوامل حاکم بر تشکیل ساختار در مقیاس‌های مختلف فضایی چیست؟ چگونه موازنهٔ فشار و انرژی در طول زمان کیهانی در این محیط‌ها تغییر می‌کند؟ به‌زودی آرایهٔ رادیویی کیلومتر مربعی (اس.کی.ای) بزرگ‌ترین رصدخانه‌ٔ دنیا خواهد بود که با قابلیت‌های ابزاری نوین، پنجره‌ٔ جدیدی را برای روشن‌کردن این موضوع بازمی‌کند.

رصدهای پیوستار رادیویی توسط این آرایه می‌تواند ذرات پرانرژی و میدان‌های مغناطیسی را، نه‌تنها در نواحی روشن و ستاره‌زا، بلکه در ابرهای مولکولی تاریک ردیابی کند. این امر ما را قادر می‌سازد تا با دقتی بالا، نقش پرتوهای کیهانی و میدان‌های مغناطیسی را در تشکیل و کنترل ساختارهای کهکشانی بررسی کنیم. در مقیاس‌های بزرگ‌تر، اسکا میتواند قید دقیق‌تری بر مدل‌های مادهٔ تاریک -که توزیع آن توسط تلسکوپ فضایی هابل و دوربین انرژی تاریک نقشه‌برداری شده است- ایجاد کند.

دکتر فاطمه طباطبایی از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در پژوهشکدهٔ فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در این زمینه سخنرانی خواهد کرد.

اطلاعات لازم برای شرکت در این سخنرانی را در زیر ببینید. در ضمن، ویدیوی این سخنرانی پس از برگزاری از طریق همین صفحه در دسترس شما قرار خواهد گرفت.

 

Physics Colloquium

Title: Uncovering Energetic Process In The Interstellar/Intergalactic Medium With The Square Kilometre Array

Speaker: Dr. Fatemeh Tabatabaei

Affiliation: School of Astronomy, IPM

Abstract

Investigating the physics and energetic of the medium where galactic structures, on various scales, are formed is the most fundamental step to understand the formation and evolution of galaxies. Modern galaxy evolution models suggest gas accretion from the intergalactic medium (IGM) or from cosmic filaments as a mechanism to maintain star formation and active galactic nucleus (AGN). Through gas heating and/or gas removal, these models also propose supernova feedback and AGN feedback as mechanisms to quench massive star formation. Observational studies, however, have not reached to a conclusive result showing that feedback can, in some cases, trigger star formation, leaving the issue as an open challenge. It seems that some basic concepts about the formation of structures in the interstellar medium (ISM) and the IGM are missed: What are physical parameters/agents governing the structure formation on various scales? How does the ISM/IGM energy balance change over cosmic time? The advent of the square kilometre array (SKA) and its instrumental capabilities tracing the most energetic ISM components has opened a new window shedding light on the issue. The SKA’s sensitive radio continuum observations will trace high-energy particles and magnetic fields not only in star forming regions and AGNs, but also in more quiescent regions in molecular clouds and diffuse IGM, enabling us to study the role of magnetic fields/cosmic rays in structure formation. Sensitive radio continuum observations on large scales may also bring constrains on the entity of dark matter mapped by the Hubble Space Telescope (HST) and Dark Energy Camera (DECam).

Date and time

Wednesday, April 6, 2022 

16:00 (Tehran)

17 Farvardin 1401

Link:

https://www.skyroom.online/ch/schoolofphysics/colloquium

عنوان سخنرانی: اینشتین در برابر اینشتین؛ جنگ بزرگ

در طی هفت ماه بحبوحهٔ جنگ جهانی اول، آلبرت اینشتین دو مقالهٔ مهم خویش یعنی  «گسیل و جذب کوانتومی» و «معادلات میدان گرانش» را منتشر کرد که این دو مقاله سبب پایه‌گذاری فیزیک مدرن گردید.

داستان ما در این قرن از اینجا شروع می‌شود و ما به زمان ظهور ایده‌هایی همچون هولوگرافی، توپ‌های فازی، آتش‌پاره‌ها، آشوب کوانتومی و امواج گرانشی در نجوم، سفر می‌کنیم؛ اما در نهایت، به آن هفت ماه سرنوشت‌ساز باز‌می‌گردیم؛ یعنی زمان نگارش مقالهٔ اینشتین در جولای ۱۹۱۶ -یعنی مقالهٔ «Strahlungs-Emission und -Absorption nach der Quantentheorie»- که این مقاله با شاهکار او در دسامبر ۱۹۱۵ -یعنی مقالهٔ «Die Feldgleichungen der Gravitation»- به نظر می‌رسد تناقض دارد. در این سخنرانی، استدلال‌ها و مشاهداتی دربارهٔ هر دو طرف جنگ بزرگ اینشتین (آخرین نبرد) بیان خواهد شد.

سخنرانی پروفسور نیایش افشردی از گروه فیزیک و نجوم دانشگاه واترلو به صورت آنلاین در پژوهشکدهٔ فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی انجام خواهد شد.

 

 

اطلاعات لازم برای شرکت در این سخنرانی را در زیر ببینید. در ضمن، ویدیوی این سخنرانی پس از برگزاری از طریق همین صفحه در دسترس شما قرار خواهد گرفت.

Online Seminar – Einstein vs Einstein: The Great War

Title: Einstein vs Einstein: The Great War

Speaker: Prof. Niayesh Afshordi

Affiliation: Department of Physics and Astronomy, University of Waterloo

 

Abstract:

Within the span of seven months in the midst of the Great War, Albert Einstein published two seminal papers, on “Quantum Emission and Absorption” and “Field Equations of Gravitation”, that laid the foundations of modern physics. Our century-long odyssey starts here, taking us through the rise of holography, fuzzballs, firewalls, quantum chaos, and gravitational wave astronomy. However, in the end, it will land us back within those fateful seven months, where Einstein’s July 1916 “Strahlungs-Emission und -Absorption nach der Quantentheorie” may prove to be the ultimate undoing of his December 1915 “Die Feldgleichungen der Gravitation”. I will lay down the theoretical and observational arguments on both sides of (the latest battle) in Einstein’s Great War.

 

Date: Wednesday, February 2, 2022

                              18:00 (Tehran)

                              Bahman 13, 1400

 

برای ورود به کنفرانس کلیک کنید. (click)

 

عنوان سخنرانی: ترمودینامیک سیاه‌چاله‌ها: گذشته و حال

در اين سخنرانی، پروفسور ادوارد ويتن به مرور مسئلهٔ ترموديناميک سياه‌چاله‌ها كه از دههٔ هفتاد ميلادی مطرح شده است، پرداخته‌است و سپس آخرين نتايج و دستاوردهای اخير در اين زمينه كه مرتبط با مفهوم ریزمقیاس آنتروپی سياه‌چاله‌هاست، را تشريح کرده‌است. ایشان در گروه انرژی-بالا در پژوهشکدهٔ فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) در این زمینه سخنرانی کرده‌است.

 

 

ویدیوی این سخنرانی در زیر در دسترس است.

 

 

 

Title: Black Hole Thermodynamics: Then and Now

Speaker: Edward Witten

Affiliation: Institute for Advanced Study, Princeton

Abstract: I will review the subject black hole thermodynamics as it developed in the 1970’s, and then explain something of the more contemporary developments that revolve around a microscopic notion of  “entropy”.

 

Date: Tuesday, December 14th -۲۳ آذر ماه

                          18:00 pm (Tehran time)

 

یکی از تقارن‌های بنیادی مورد بحث در فیزیک کوانتومی تقارنِ انعکاسِ فضا و زمان است. از مهم‌ترین ریاضی-فیزیک‌دانانی که سال‌ها در این زمینه مشغول به مطالعه و پژوهش بوده است، پروفسور کارل بندر (Carl Bender) از دانشگاه واشنگتن در سنت لوییس است. ایشان در گروه انرژی-بالا در پژوهشکدۀ فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در این زمینه سخنرانی کرده‌اند.

 

 

ویدیوی این سخنرانی در زیر در دسترس است.

 

 

 

 

Title: PT-symmetry

Speaker: Professor Carl M. Bender

Affiliation: Department of Physics, Washington University in St. Louis

Abstract:

    By using complex-variable methods one can extend conventional Hermitian quantum theories into the complex domain. The result is a huge and exciting new class of non-Hermitian parity-time-symmetric (PT-symmetric) theories that still obey the fundamental laws of quantum mechanics. These new theories have remarkable physical properties, which are currently under intense study by theorists and experimentalists. Many theoretical predictions have been verified in recent beautiful laboratory experiments.

Date: Tuesday, October 12th – ۲۰ مهرماه          

                         4:30 p.m (Tehran time)

پلاسمون سطحی                     

 

 

 

در سال‌های اخیر حوزه پلاسمونیک به یکی از حوزه‌های در حال توسعه و پرکار علم نانوفوتونیک تبدیل شده است، که به توصیف اندرکنش امواج الکترومغناطیسی با نوسان همدوس و جمعی الکترون‌های آزاد بر روی سطوح نانوساختارهای فلزی می‌پردازد. در واقع، پلاسمونیک عبارت است از امواج مربوط به چگالی الکترونی که درطول حد فاصل بین فلزات و دی الکتریک ها منتشر می‌گردد. اندرکنش نانوذرات فلزی با میدان‌های الکترومغناطیسی را می‌توان بر اساس معادلات ماکسول در چارچوب کلاسیک توصیف کرد.

بسیاری از خواص اساسی الکترونی مواد جامد، از مفهوم حرکت الکترون در شبکه یونی حاصل می‌گردد. اگر در تقریب اول از شبکه یونی صرف نظر گردد، الکترون‌های فلزات به صورت مایع الکترونی با چگالی بالا درنظر گرفته می‌شوند. ثابت دی‌الکتریک ماده و مخصوصا فلزات به طول موج وابسته است و نقش مهمی در خواص اپتیکی و پلاسمونی آن ماده دارد. ثابت دی‌الکتریک فلزات، با در نظر گرفتن سهم مربوط به الکترون‌های آزاد فلز و گذارهای بین نواری به دست می‌آید. یک مدل جامع برای توصیف تابع دی‌الکتریک فلزات مدل درود و لورنتس است. در این مدل، پاسخ یک ذره فلزی به امواج الکترومغناطیسی مانند اثر نیروی خارجی بر یک الکترون تنها در نظر گرفته می‌شود. سپس پاسخ ماکروسکوپی، از ضرب اثر یک الکترون در تعداد الکترون‌ها به دست می‌آید. درود در نظریه خود، الکترون‌های فلز را به‌صورت گازی از ذرات با بار منفی در نظر گرفت که در داخل یک محیط شامل هسته‌های با بار مثبت حرکت می‌کند. در بیشتر محاسبات ترجیح داده می‌شود تا از داده‌های آزمایشگاهی برای ضریب شکست استفاده شود. مراجع مورد استفاده بیشتر پالیک یا جانسون کریستی است.

 

به نوسانات دوبعدی تجمعی الکترون‌های آزاد محدود شده به سطح فلز و در سطح مشترک فلز-دی الکتریک، پلاسمون سطحی گفته می‌شود. پلاسمون‌ها نقش مهمی در ویژگی‌های اپتیکی فلزات بازی می‌کنند. اگر این پلاسمون‌های سطحی توسط موج الکترومغناطیسی (فوتون) برانگیخته شوند، پلاسمون پلاریتون سطحی ایجاد می‌شود. در واقع پلاسمون پلاریتون سطحی از جفت‌شدگی تشدیدی میدان الکترومغناطیسی خارجی با نوسانات چگالی بار الکترون‌های باند هدایت در یک فلز نتیجه می‌شود. این جفت‌‌شدگی باعث ارتعاش کوانتیزه الکترون‌های آزاد نسبت به یون‌های مثبت در فرکانس پلاسمایی خاصی می‌شود. این موج محدود شده‌ سطحی پاسخی از معادلات ماکسول در مرز دی‌الکتریک- فلز است. میدان الکترومغناطیسی یک پلاسمون پلاریتون سطحی در سطح یک فلز منتشر و در هر دو جهت درون فلز میرا می‌شود. به عبارتی، SPP یک تهییج الکترومغناطیسی است که به‌صورت موج گونه در سطح مشترک فلز-دی‌الکتریک منتشر می‌شود و دامنه آن با افزایش فاصله از سطح به‌صورت نمایی میرا می‌شود.

 

 

 

 

علاوه بر سطوح تخت، پلاسمون‌های سطحی در هندسه‌های خمیده مثل نانوذرات فلزی یا فضاهای خالی در نانوساختارهای فلزی نیز برانگیخته می‌­شوند. تحت تاثیر میدان الکترومغناطیسی تابش فرودی الکترون های آزاد باند هدایت فلز نسبت به زمینه­ یون­ های مثبت فلز، نوسان تجمعی انجام می‌­دهند که منجر به ایجاد بار قطبیده مؤثری در سطح فلز می­‌شود که به مانند یک نیروی بازگرداننده، باعث تشدید نوسانات الکترونی در یک فرکانس خاص می­‌شود. این برانگیختگی پلاسمون‌های سطحی در هندسه­‌های خمیده، پلاسمون سطحی جایگزیدۀ تشدیدی (LSPR) نامیده می‌­شود. برخلاف مدهای SPP در یک سطح تخت، رفتار تشدیدی LSPR از این نشأت می­‌گیرد که الکترون‌های هدایت فلز، محدود به نانو ذرات یا هندسه­ های خمیده هستند؛ در نتیجه فرکانس تشدیدی برانگیختگی پلاسمون­‌ها، نه تنها به توابع دی­‌الکتریک دو محیط، بلکه به اندازه و شکل ذرات نیز بستگی دارد. تحت شرایط تشدید، قطبش ‌پذیری قوی نانوذره، انرژی میدان خارجی را دریافت و باعث افزایش میدان در یک حجم نانومتری و همچنین باعث جذب و پراکندگی قوی در طول موج تشدید می­‌شود. از این ویژگی میدان تشدیدی پلاسمون سطحی جایگزیده، در بسیاری از کاربردها استفاده می‌­شود. شکل زیر نشان می‌دهد که با تغییر اندازه و شکل و جنس نانوذرات فلزی طول موج پیک پلاسمونی قابل تنظیم است.

 

 

از آن‌جا که محدود شدن الکترون‌های رسانش فلز در حجم کوچک نانوذره باعث رفتار تشدیدی پلاسمون‌های سطحی در ذرات فلزی است، ویژگی‌های تشدیدی مدهای LSPR وابسته به اندازه ذرات است. در واقع، برای ذرات کوچک سهم دوقطبی در سطح مقطع جذب و پراکندگی غالب است. برای ذرات بزرگتر از حد الکترواستاتیک (R>10nm) با افزایش اندازه ذره، طول موج تشدید پلاسمونی به سمت طول موج‌های بلند انتقال می‌یابد و پهنای پیک پلاسمونی نیز افزایش می‌یابد. با افزایش اندازه ذرات، نیروی بازگرداننده به دلیل افزایش فاصله میان بارهای مثبت و منفی، کاهش می‌یابد و درنتیجه طول موج تشدید پلاسمونی به سمت طول موج‌های بلندتر و فرکانس‌های کوچک‌تر سوق پیدا می‌کند. از طرفی، با افزایش اندازه ذرات، پیک‌های جدید که مربوط به تحریک چندقطبی‌های مرتبه بالاتر است، مشاهده می‌شود و در نتیجه، پیک پلاسمونی به سمت ناحیه طیفی قرمز رنگ منتقل می‌شود. دلیل تهییج مدهای مرتبه بالاتر، تأخیر فاز در ذرات بزرگتر است که منجر به حرکت الکترون‌ها در جهات و نواحی مختلف می‌شود. اولین مد مرتبه بالاتر که در طیف پلاسمونی ظاهر می‌شود، مد چهار قطبی است که در آن بار الکتریکی در چهار قسمت از سطح کره انباشته می‌شود. افزایش پهنای تشدید نتیجۀ افزایش سهم واپاشی تابشی به علت افزایش حجم ذره است.

 

منابع:

– رسالۀ دکتری بهروز افتخاری نیا، بهبود عملکرد فوتوالکترودهای اکسید فلزی به کمک خواص پلاسمونی نانوساختارهای آرایه ای و اصلاح با هم-کاتالیست‌های فلزی برای تجزیۀ فوتوالکتروشیمیایی آب، تیرماه 1396/ دانشگاه تربیت مدرس.

–  S. A. Maier, Plasmonics: fundamentals and applications: Springer Science & Business Media, 2007.
–  S. A. Maier and H. A. Atwater, “Plasmonics: Localization and guiding of electromagnetic energy in metal/dielectric structures,” Journal of Applied Physics, vol. 98, p. 10, 2005.
–  P. B. Johnson and R.-W. Christy, “Optical constants of the noble metals,” Physical review B, vol. 6, p. 4370, 1972.
–  A. V. Zayats, I. I. Smolyaninov, and A. A. Maradudin, “Nano-optics of surface plasmon polaritons,” Physics Reports, vol. 408, pp. 131–314, 2005.
–  Z. Han and S. I. Bozhevolnyi, “Radiation guiding with surface plasmon polaritons,” Rep. Prog. Phys., vol. 76, p. 016402, 2013.
–  Z. Han and S. I. Bozhevolnyi, “Radiation guiding with surface plasmon polaritons,” Reports on Progress in Physics, vol. 76, p. 016402, 2012.
–  M. A. García, “Surface plasmons in metallic nanoparticles: fundamentals and applications,” Journal of Physics D: Applied Physics, vol. 44, p. 283001, 2011.
–  M. Valenti, M. Jonsson, G. Biskos, A. Schmidt-Ott, and W. Smith, “Plasmonic nanoparticle-semiconductor composites for efficient solar water splitting,” Journal of Materials Chemistry A, vol. 4, pp. 17891-17912, 2016.